Bokmelding: "Kodeord Overlord" av Tor Arve Røssland.

Sidan journalistar sjelden tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker gjer Røssland det sjølv. Forfattaren anmelder si eiga bok Kodeord Overlord, utgitt på Vigmostad & Bjørke.

I den nyaste boka si reiser Røssland tilbake til andre verdskrigen. Det har han gjort før, i boka Glimt, men denne gongen er det ikkje norskekysten som er bakteppe, men den idylliske byen Effingham i bildeskjøne Surrey. Men det startar i London, der ti år gamle Henry Smith blir evakuert frå tyskarane si nådelause blitzbombing. Far hans døyr, og mora blir igjen i byen for å gjere jobben sin som sjukepleiar. Henry følger etter skulen sin, som blir flytta til tryggleiken på landet, langt unna bomberegnet. Han flyttar inn saman med rektoren på skulen og kona hans, medan bestekompisen Elliot hamnar hos bonden Philips.

Boka er fortalt i tilbakeblikk. For historia byrjar svært dramatisk den 4. juni 1944, to dagar før sjølve D-dagen. Henry blir arrestert av MI5 - sikkerheitstenesta, mistenkt for spionasje. Han blir avhøyrt av agent Mary White, og gradvis får lesaren innblikk i både dagleglivet Henry har levd dei siste fire åra, men også kvifor MI5 er sikre på at han jobbar for nazistane. Det er ei svært dramatisk historie som utfaldar seg.

Samtidig er boka eit godt tidsbilde av England i krigsåra. Den konstante frykta for tysk invasjon ligg heile tida i bakgrunnen. Men når ein stor militærleir, beståande av allierte soldatar frå både USA og Canada, dukkar opp, byrjar Henry å ane håp om at krigen nærmar seg slutten. Han er i det heile veldig opptatt av det militære. Han drøymer om å bli Spitfire-pilot, og saman med Elliot blir han fort vener med dei canadiske soldatane. Litt oppfriskande at det ikkje alltid er soldatar frå USA som blir framstilt som heltar.

Røssland har sagt at denne boka har han gått svanger med sidan han var rundt tolv år, og at heile boka er inspirert av ei sann historie. Det skal ha vore mykje research involvert, men at mesteparten er oppdikta for å skape spenning. “Det er faktisk litt vemodig å forlate Effingham,” seier forfattaren, sjølv om han berre har vore der i diktinga. “Dei siste to-tre åra har eg på ein måte levd i Sør-England oppi hovudet mitt, eg har forestilt meg frykta for invasjon, og eg har prøvd å forstå korleis denne redsla ville ha påvirka ein gut frå han er ti år, til han blir fjorten. Eg lese uendeleg mange avisartiklar om hendinga eg baserte boka på, men også historiske nedteikningar frå landsbyen og Surrey-distriktet, og sjølvsagt frå London. Eg har sett meg inn i korleis evakueringa foregjekk, kva ei gassmaske lukta, korleis det engelske skulesystemet var oppbygd, korleis britiske mynteiningar har endra seg, kor mykje te som var i den daglege rasjoneringspakken, korleis gire med ei Sherman stridsvogn og uendeleg mykje anna. Nesten ingenting er med i boka. I tillegg har eg lytta til 30-40 tals musikk medan eg skreiv. Musikk som var skriven for å bygge opp kampmoralen i England.” Mykje Vera Lynn, då? spør underteikna. “Ja. Veldig mykje,” svarer forfattaren.

Hovudpersonen Henry Smith er ikkje redd for invasjon heile tida. Han er ekstremt fascinert av det militære, og sjølv om forfattaren er erklært “passiv pasifist” av Den Norske Stat, så deler han denne fascinasjonen. “Eg støtter ikkje så mykje av dagens krigføring og våpenutvikling som bl.a. Noreg driv med,” seier han. “Men samstundes ser eg kor stort det var at dei allierte faktisk slo tilbake Hitlers tyrrani. Eg vil ikkje tenkje på korleis Europa ville ha vore dersom nazistane hadde vunne. Millionar av sivile blei drepne, ein heil generasjon unge menn ofra seg på frontlinja, og mange av dei kom frå både Canada og USA, sjølv om Sovjet sjølvsagt mista minst ti gonger så mange soldatar, så er det USA som har laga film om det etterpå. Eg har sett uendeleg mange dokumentarar om krigen, og uendeleg mange filmar og tv-seriar. Fascinasjonen og interessa for krigshistorie har alltid vore der. I tillegg er jo ein Spitfire eit nydeleg fly.”

Det kan underteikna skrive under på.

“Boka er også eit blikk på eit England lenge før både EU og Brexit,” seier Røssland vidare. “Og mykje av den framandfrykta vi ser i Europa idag eksisterte ikkje på same måten. I Tyskland gjorde den sjølvsagt det, men ikkje i England. Flyktningar kom til England både frå Noreg og resten av fastlandseuropa, sjølvsagt gjekk ikkje dette knirkefritt, men det var ingen kampanjar som stempla dei som “lukkejegarar”, i alle fall. Og mange av flyktningane gjekk rett inn i kampen mot nazistane.” (No sit forfattaren og googlar om det var nokon som dreiv slike hat-kampanjar, men han finn ingenting. Faktisk burde vi skamme oss i dag, meiner han. Slik er researchens vesen.)

Røssland har likevel fått konfliktar i samfunnet godt fram. Ikkje alle var like begeistra for dei evakuerte barna, og mange var svært fiendtlege til soldatane frå det amerikanske kontinentet. Jack Watson er ein slik karakter. “Ja, Jack Watson ville nok ha stemt for Brexit,” innrømmer Røssland. Men boka prøver ikkje å gjere seg relevant i dagens politiske verd, det ville gjort den mykje mindre tidlaus. I staden for fortel boka ei dramatisk og spennande historie frå ei tid veldig mange ser ut til å vite svært lite om. “Eg er mykje rundt i skulane på forfattarbesøk og mange elevar veit svært lite om krigen,” sukkar forfattaren. “Det vil eg gjere noko med. På ein så spennande måte som mogleg. Før reality-tv og bloggar-biografiar øydelegg hjernane deira.”

Og spennande er det. Bruken av avhøyret som ei slags rammeforteljing funkar veldig godt, og Henrys møte med agent White er skremmande lesing. Ho skyr ingen midlar for å få sanninga ut av han.

Sjølve plotet vil ikkje underteikna røpe noko meir av. Men sentralt i handlinga står Henrys gryande mistanke om at ein som er veldig nær han, faktisk er tysk spion. Og at han sjølv kan ha blitt utnytta. Hitlers spionar er overalt, og dei er særs oppfinnsame.

På spørsmål om kvifor han ikkje berre skreiv boka som eit historisk drama svarer han: “Det er ingen kjelder som fortel heile sanninga rundt det som skjedde, men mange små og store kjelder som til saman har gjort det mogleg å dramatisere historia. Dette er gjort før av BBC, i filmen The Mountain and the Molehill, men den er akkurat like historisk ukorrekt som boka mi,” fortset Røssland. “Filmen neddramatiserte, og var i stadenfor ein film om gutar som var opptatt av kven som hadde størst tiss, og veldig mykje om forelsking og slike ting. Ikkje så interessant å skrive om i denne samanhengen, syntest eg. Filmen var likevel eit godt portrett av England i krigsåra, og den var inspirerande å sjå under skrivinga. Men eg har valt å dramatisere hendingane noko valdsamt, for å gjere det eg likar best: skrive spenning for barn og unge. Og forhåpentlegvis skape leselyst.”

Boka passar for alle som likar krigshistorie, men aller mest for dei som likar spennande bøker, for krigen er berre eit bakteppe for ei dramatisk forteljing om svik, sakn, venskap og Henrys ynskje om å bli akseptert av “stefaren”; rektor Cross.

Som vanleg meiner forfattaren at dette er den beste boka han har skrive, og sjølvsagt den beste boka som er komen ut på fleire år. “Ja, det seier seg sjølv,” avsluttar han.

Bokmelding: "Den tolvte spelaren" av Tor Arve Røssland

Røssland anmelder si eiga bok Den tolvte spelaren. Boka er ein del av Det norske samlaget si nye satsing for ungdom, serien "Grøss og gru". Parallelt kjem Lars Mæhle ut med boka Død eller levande.

Boka byrjar med eit tilbakeblikk, der den vaksne Kevin Borgen tenkjer tilbake på noko som hende i oppveksten, og korleis han møtte kompisen Kåre. Kåre er død, og minnene strøymer tilbake for Kevin. Tretti år tidlegare møttest dei to gutane då dei var fjorten år og Kevin byrja på fotballaget til Kåre. Kevin er adoptert og har ein litt mørkare hudfarge enn dei andre i bygda Våg. Og rasismen lar ikkje vente på seg. Skulebølla Ronny er raskt ute med fæle personangrep, med Kevin er vane med dette. Han har budd over heile landet, sidan faren arbeider i militæret. Og Kevin er flink til å bite det i seg. Men han byrjar raskt å hate Ronny.

Bygda Våg har ein hemmelegheit. Kevin overhøyrer Ronny som instruerer nokre andre gutar, inkludert Kåre, om å halde kjeften om noko. Kva dette er, klarer ikkje Kevin å skvise ut av Kåre. Men det er heilt klart noko frykteleg dei held skjult.

Ein dag i garderoben ser Kevin ein svart gut som skremmer livet av han. Han dukka opp ut av ingenting. Og sidan Kevin var sistemann i dusjen, var det ingen andre som såg den mystiske guten. Guten viser seg igjen, og på trøya har han nummer 12.

Det er ikkje poeng å røpe noko meir av handlinga her. Det går fort for seg. Og blir ei heseblesande bok om rasisme, ei mystisk forsvinning, hagler og kjøtkrokar. Men som ofte i Røssland sine grøssarar så er det ein vri mot slutten som du kanskje ikkje forventar.

Boka er saftig både i språk og innhald. Ord og uttrykk om var vanlege i 1985 blir brukt av både helt og skurk, og enkelte av dagens lesarar kjem til å reagere på dette. Det er ingen tvil om at dagens oppvoksande lesararar er mykje meir lettkrenka når det gjeld ordbruk. Men dette er med på å skape ein realiseem og eit truverde i dialogen mellom gutane.

Sjangermessig er dette ein skikkeleg 80-talsgrøssar, og handlinga går føre seg i 1985, då Røssland sjølv var fjorten år. Det er ikkje plagsomt mange tidsreferansar her, men nok til at stemninga sit. Ingen har mobiltelefon eller Facebook, og filmane må gutane leige på video. Og det er skrekkfilmar dei ser. Nok ein gong dukkar den mystiske tittelen Cleaver opp, som den også gjorde i boka Svarte-Mathilda. Røssland røper at dette er tittelen på ein fiktiv film som dei lager i TV-serien The Sopranos.  Slike referansar er det mange av i Den tolvte spelaren. Rammeforteljinga har Røssland lånt frå barndomshelten sin, Stephen King, og til og med ein obskur referanse til Grand Theft Auto-spela kan du finne om du er god.

Først og framst er dette ein grøssar, der spenninga ligg tjukt utanpå. Men samstundes nyttar forfattaren sjansen til å ta opp eit frykteleg tema. Rasismen i Noreg som av og til kan ende fatalt, og korleis dette kan prege ei heil bygd og øydelegge liv. Ein forventar ikkje slike viktige tema til å dukke opp i rein sjangerlitteratur, og i alle fall ikkje i skrekklitteraturen. Men Røssland har fått det til. Igjen.

Bokmelding: "Dronen" av Tor Arve Røssland

Årets bok skal vurderast av den mest kritiske av alle kritikarar: forfattaren sjølv!

To år har gått sidan forrige bok frå Tor Arve Røssland. Men han har ikkje lagt på latsida. Jobben som leiar for Norske barne- og ungdomsbokforfattere sitt litterære råd har teke mykje av tida. Likevel skriv han, og kjem no ut med boka Dronen. Ei spenningsbok om Thomas Andersen på fjorten år.

Thomas flyttar frå Bergen til ei ikkje namngiven bygd på Vestlandet, men forfattaren har avslørt at dette er basert på bygda han sjølv har flytta til, nemlig Os. Men han har teke seg store geografiske fridomar. Thomas blei overfalt i Bergen, av ein gjeng innvandrarungdommar, og har fæle mareritt om dette. Politiet henlegg saka, og Thomas mister trua på rettsstaten.

Han får ein drone til jul, og tar den med seg ut til Byveien. Der filmar han bilane, og plutseleg kjem det ein motorsykkel i full fart og kjører forbi ein varebil. Like bak kjem politiet. Ein møtande bil hamnar i grøfta og Thomas fanger det heile på film. Ikkje mange timane etter står først politiet på døra, men etterpå luskar også varebilen og motorsyklar rundt huset. Dronen har blitt observert.

Thomas hamnar i eit miljø av råkjørarar og får vere med dei ein kveld dei iscenesetter ein skikkeleg kjedekollisjon. Dei redigerer filmen og legg ut på nett, og reklamekronene strøymer inn. Nok til å gå videre med planen sin. Kva den planen er, har ikkje Røssland lyst at eg skal skrive i denne bokmeldinga.

Dei eldre ungdommane har også nyleg rekruttert Erik, som går i klassen til Thomas. Og saman får dei to ungdommane innblikk i eit ekstremt miljø. Spørsmålet er om dei kjem seg ut av dette miljøet før det er for seint. Leiaren i gjengen, den sympatiske og karismatiske Albert, blir god kompis med Thomas, og det er nettopp det at mange av karakterane er så sympatiske som gjer boka nokså ekkel. Det er vondt å lese at Albert mest sannsynleg har eit stort talent som musikar og låtskrivar, for så i neste augneblink innsjå at han kastar bort livet sitt på irrasjonelt hat - for Albert og kompisane er hardbarka nasjonalistar.

Nasjonalistar frå den verkelege verda er ofte samansveisa og lojale mot kvarandre. Dei er hundre prosent overtydd om at dei har rett, og at absolutt alle andre har feil. I så måte minner dei litt om fanatisk religiøse menneske. Men dei er likevel mennesker, og må tolkast og forståast som det. At dei i tillegg driv med råkjøring, motorsykkel og filming er på mange måtar tilfeldige, fortel Røssland. Det kunne like gjerne vore det lokale brytelaget, skyttarklubben eller tensing-koret. Råkjøringa er ein hobby, eller ein deltidsjobb. Nasjonalismen er livet.

Dronen er fortalt frå Thomas sin synsvinkel, og det er hans haldning til alt rundt som fargar både tankar og språk i denne boka. "Mange gonger tenkte eg på Alex i A Clockwork Orange under skrivinga," har Røssland sagt. "Den totale subjektivitet, der ingen andre får sleppe til. Thomas er, som Alex, på veg ned skråplanet, men ser ingenting gale med det. Eventuell moral og etikk må kome i møtet med lesaren sin personlege moral."

Nokon vil kanskje kalle språket rasistisk, mens andre vil seie at det ikkje går an å skrive om slike haldningar utan å bruke nettopp dei orda forfattaren har valt å bruke. Dersom ein og annan nasjonalist synest dette er ei fabelaktig bok å lese høgt frå ved sosiale samankomstar, så er jo dette trist og fælt. Men samstundes er den subjektive forteljaren eit effektivt virkemiddel dersom ein ynskjer å provosere. At nokon misforstår er prisen ein kanskje må betale.

Røssland har avslørt at han fekk frysningar nesten kvar gong han las det siste kapittelet i boka. Ikkje fordi det var så sabla godt skrive, men fordi haldninga det gjenspeglar gir han frysningar av frykt. Redsel for kva veg samfunnet vårt i er ferd med å gå.

Denne anmeldaren må seie seg einig. Dronen er ei bok som sit igjen lenge. At nazistar marsjerer i norske gater er med på å gjere tematikken i boka meir aktuell enn nokon gong. Dessverre. Ekstremismen og hatet blømer i kommentarfelta, og Røssland innrømmer at han ikkje trong leite lenge hos ymse Facebook-statsrådar for å finne sitat som fint kunne skrivast om til dialog mellom høgreekstreme nasjonalistar som utgjer persongalleriet i boka. "Researcharbeidet var i det heile tatt omfattande," sa Røssland. "Og det var grusomt å lese kva nasjonaslistar faktisk skriv på nettsidene sine. Ideologien, hatet og historiefornektinga som ligg til grunn er skremmande. Det var heller ikkje vanskeleg å finne døme der unge folk veldig raskt hadde blitt hjernevaska. I både den eine og den andre politiske retningen."

Dronen er spennande og medrivande, og det gjer vondt å sjå kva veg dette ser ut til å gå for Thomas og Erik. Men det er også ei truverdig framstilling av korleis ein ung person kan bli radikalisert dersom han kjem i kontakt med feil folk.

Utan tvil den beste Skumringboka Røssland har levert.

Bokmelding: "Glimt" av Tor Arve Røssland

Årets bok skal granskast av den mest kritiske av alle lesarar, nemleg forfattaren sjølv.

Det er ikkje lett å fylgje opp ein suksess som Svarte-Mathilda. Men det ser ut til at Røssland har klart å skrive nok ei horribel bok for ungdom, med iskalde grøss og nervepirrande lesestunder for den som tør.

Akkurat som i serien om det demoniske spøkelset Svarte-Mathilda fortel også Glimt to parallelle historier. Vi møter to femten år gamle ungdommar, Jon og Solveig, som bur på vesle og forblåste Grovøy. Jon har nyleg flytta ut dit, og Solveig skal akkurat flytte inn til fastlandet sidan ho nettopp har blitt foreldrelaus. Dei har mykje til felles, Jon og Solveig, men dei er skilde i tid med nærare åtti år. Jon si historie går føre seg i vår tid, medan Solveig si startar i april 1940 - då tyskarane okkuperte Noreg. 

Solveig blir raskt gjort til tenestejente i sitt eige hus, og slepp å flytte. Noko ho er endelaust glad for. Dette blir ordna av den tyske kommandanten som overtek huset. Ho mister dermed gradvis kontakt med vennenne og kjærasten, og føler seg svært åleine. Krigen blei mykje meir langvarig enn ho trudde, og dei andre på øya synest ho blir litt for gode vener med tyskarane.

Jon prøver å skaffe seg nye venner, men det er ikkje lett når orda heng seg opp i munnen, spesielt rundt nye og ukjende folk stammar han noko heilt forferdeleg. Han kjem likevel i kontakt med eit rockeband som øver i ungdomshuset, og han forelskar seg grenselaust i Rebekka, som speler trommer i bandet. Men ingen av ungdommane tør å vere i ungdomshuset om kvelden. Seier dei dette berre på tull? Eller er det noko der? Jon må finne ut kva, og det som skjer er ikkje for lettskremte.

Dei to historiene funkar særs godt kvar for seg, og når dei gradvis snirklar seg mot kvarandre, og vi skjønar kva som er i ferd med å skje, blir det faktisk svært ubehageleg å lese. Og forfattaren har røpt at noko av det var ubehageleg å skrive, òg. Solveig opplever grusomme ting, og forfattaren legg ikkje fingrane mellom her. Dette kjem til å verke støytande på enkelte lesarar.

Men kva tyder eigentleg tittelen? Glimt? Dette er noko som lesaren skal få finne ut sjølv. Etterkvart som både Jon og Solveig kjem nærare ei slags forklaring byrjar det å utkrystallisere seg ei forferdeleg sanning.

Boka er både spennande og grusom. Men i tillegg er det noko menneskeleg og skjørt over dei to hovudpersonane. Det er truverdig og fælt å sjå okkupasjonen saman med Solveig, og korleis ho får oppleve både det verste og beste i andre menneske. Men kanskje aller mest i Jon klarer forfattaren å skildre det såre og vanskelege som mange tenåringar slit med: det å skaffe seg venner når ein er sosialt utfordra. Kapittelet der han ringer far sin for å få bu hos han i Stavanger, er både rørande og trist.

Men Røssland dveler aldri for lenge med sosialrealismen - det skulle tatt seg ut. Ekkel steming og mystiske karakterar i både fortid og notid skaper spenning og uhygge. Den fæle løytnant Steiner som terroriserer Solveig set djupe spor i lesaren, og ikkje minst Jon sine møte med demente gamle frøken Hansen er med på å gjere dette til ein isande grøssar.

Dersom du treng materiale til å skrive skuleoppgåve om boka kan du streife innom tematikk rundt misbruk av jenter, eller valdtekt, rett og slett. Og korleis nordmenn oppførte seg mot dei som jobba for tyskarane under krigen. Begge deler slikt som norsklærarar set pris på.

Forfattaren har gjort ein del research rundt korleis krigen gjekk føre seg langs kysten, og datoen for invasjonen på Grovøy er 11. april, noko som er slåande likt datoen tyskarane invaderte Utsira. Og det er jo Utsira som har inspirert denne boka, akkurat som med den dystopiske thrilleren Soledad. Men denne gongen har forfattaren tatt seg litt for store fridomar både med geografien og ikkje minst krigshistoria, så både tyskarar og lokalbefolkning er fullstendig oppdikta.

Sidan vi kjem så tett på hovudpersonane, oppelever vi det grufulle endå sterkare. Solveig sin skjebne og Jon si makteslause overfor det overnaturlege blir vår kamp mot våre eigne indre fiendar. Mange ungdommar, og vaksne, vil  nok kjenne seg igjen i desse menneska. Dette er kanskje den beste boka Røssland har skrive. Så langt. 

Bokmelding "Snatch" av Tor Arve Røssland

Eg held fram med denne sjølvutleverande eigenmeldinga, no er det årets siste utgjeving, "Snatch", som skal under lupen.

Snatch handlar om gutane Henrik og Martin om bestemmer seg for å kidnappe rikmannsdottera Henriette, for å kreve løysepengar for henne. Oppe i hovuda deira virkar dette som ein enkel plan, dei snatcher jenta, gøymer henne på ein avsidesliggande gard nokre dagar og innkasserer ti millionar raske kroner. Men det meste går sjølvsagt gale. Jenta skader seg, Henrik sin bror (som eig garden) dukkar opp, og Martin viser seg å vere ein særs ustabil partner-in-crime. Slutten og korleis dei heile går med jenta og gutane skal eg ikkje røpe, men dette er heilt klart ei bok med moralske utfordringar. 

Boka er utgitt i Mangschou sin serie Skumring, og den er skriven i ein lettlest stil. Akkurat som Røssland si førre bok i same serien; Gamer. Denne gongen har forfattaren tatt steget bort frå det populære spelmediet som var hovudtema i Gamer, og fortel ei meir rett fram krimhistorie, med mykje spenning, både på det ytre og indre plan. Henrik, som må seiast å vere hovudperson, utfører ikkje denne kidnappinga heilt utan kvaler. Men med ei syster som han ynskjer å få bort frå den alkoholiserte mora, blir freistinga for stor. Kva om han kan skaffe seg ei leilegheit der systara kan bu dei siste åra før ho blir myndig? Han vil ikkje kaste henne inn i forsterfamiliar. Han vil hjelpe henne. Martin sine motiv er mindre noble, akkurat som Martin sjølv. 

Forfattaren har jobba mykje med truverdet rundt sjølve kidnappinga. Kva ville han sjølv ha gjort viss han skulle kidnappe ein tolvåring? Korleis utføre sjølve kidnappinga? Korleis sende brev om løysepengar? Osv. Røssland innrømmer at han måtte tenkje litt som ein forbrytar for å få dette til. Han måtte planlegge i detalj for at dette skulle funke i boka. Største forskjellen på han sjølv om kidnapparane i boka er at Røssland òg såg for seg alle dei eventuelle problema som kunne dukke opp, både dei praktiske og moralske. Henrik og Martin oppdager desse utfordringane undervegs.

Boka ynskjer ikkje å vere ein moralsk peikefinger. Forfattaren antar at lesaren veit at dette er ei avskyeleg handling, men han stiller likevel spørsmålet: Kor langt er du villig til å få for å hjelpe ein du er glad i? Henrik er villig til å gå mykje lenger enn dei aller, aller fleste. Martin derimot gjer dette kun for seg sjølv.

Boka er kjapp i stilen, med korte setningar og mykje spenning og action. Du les den ut på ein kveld, og du kjem sikkert til å måpe litt over slutten. Den kom som ei overrasking, også på forfattaren.

Bokmelding "Soledad" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Denne gongen den dystopiske "Soledad".

Kva har kanadisk progrock og Utsira til felles? Les vidare og finn det ut. 

Denne boka går rett på sak. Før vi i det heile tatt blir kjent med hovudpersonen får vi vite at ho er heilt åleine på den forblåste øya Utsira, utanfor rogalandskysten. Eit lite tilbakeblikk fortel oss at Soledad var komen til øya saman med den spanske kunstnarfaren sin, og at ho eigentleg trivst godt på ferie ute i havgapet.

Men raskt blir lesaren kasta ut i einsemda. Alle menneska på øya er borte, og eit vanvittig uvêr går til angrep på alt som rører seg inne på fastlandet. Vi får eit hint tidleg om at det er fleire overlevande, blant anna ei gamal hjelpelaus kvinne frå eldresenteret, og eit helikopter som ser ut som det skal kome og redde Soledad - berre for å bli truffen av lynet og synke i havet.

Soledad blir verande åleine vinteren over, og vi må kjenne på angst og desperat tvil hos den unge jenta. Kva har skjedd og kor er alle saman? Då plyndrarar frå fastlandet tar all maten hennar står ho i tillegg i fare for å svelte i hjel. Ho kjem seg over til fastlandet og møter ulike samfunnsstrukturar der inne. Berre for å sjå det eine systemet etter det andre spele fallitt. Menneska kan ikkje lenger leve slik dei gjorde før katastrofen. Og kva var så denne katastrofen? Røssland viser oss ei særs dyster framtid for menneslekta. Vi kan berre gløyme alt vi har av moderne hjelpemiddel, og alt som blir driven av bensin eller straum. Vi blir kasta tilbake til tida før den industrielle revolusjon, og Moder Jord passer på at vi held oss der. 

Soledad er ein sterk hovudperson. Ho våger å gjere det som gjerast må, og ho handlar ut frå kjenslene og det som ho meiner er rett. Men ho er og ein av dei få som innser kva grusom hemn naturen har planlagt for oss menneske, og eit snev av kynisme kjem også inn i henne. Forfattaren lar ho vere helten, men av og til treng til og med ein helt hjelp. Denne balansegongen mellom Soledad og guten Asle gir boka ein styrke.

Dette er først og fremst ei intens spenningsbok, som i tillegg har ein klår og tydeleg bodskap: vi må passe på jorda vår, det er den einaste vi har. Ein filosofi som ikkje overskuggar handlinga, forholdet ho etter kvart får til guten Asle eller dei spennande situasjonane ho hamnar i, men bodskapen ligg og ulmar i bakgrunnen som ei ubehageleg sanning.

Forfattaren har røpt at boka er delvis inspirert av hans eigne misforståingar av tekstane til rockebandet SAGA, spesielt songane i den meir eller mindre ukjente Chapter-serien, der dei song om den unge Albert Einstein. Denne Einstein-koblinga hadde ikkje Røssland fått med seg og han tolka tekstane litt vel post-apokalyptisk. Då han i tillegg var på tur til Utsira og opplevde einsemda og dei folketomme vegane, var ideen planta i hovudet hans.

Nokre har fått det for seg at dette skal vere første boka i ein trilogi, noko forfattaren sjølv nektar på. Med mindre folk går mann av huse og handlar inn førsteboka, då, vel og merke. Så kynisk har han blitt denne vestlendingen, som nok ein gong syndar og nyttar sidemålet for å tekkast lesaren, og si eiga lommebok. 

Soledad hamnar fint inn i trenden av dystopiske ungdomsbøker som prøver å fortelje oss noko. Den er spennande, intens og smertefull, og den fell ikkje for freistinga å bable i veg i hundrevis av sider om dei "fascinerande framtidssamfunna", slik så mange bøker som sklir ut i både tre og fire bind, der forfattararane gløymer at det er mennesket som skal vere i sentrum, og ikkje endelause beskrivingar av dei nye strukturane som held saman verda. Boka er kort, og kan opplevast som ein film. Det gjer vondt for oss menneske når vi må sjå oss sjølve i spegelen på denne måten. Held vi fram slik vi gjer no, vil det ikkje vere nok plass til oss på denne jorda. Nokon må gå. Og dei som blir igjen blir kyniske undertrykkarar.

Bokmelding: "En smak av Zommer" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Forfattaren granskar si eiga splatterbok "En smak av zommer".

Zombiar inntar Zvortland

Ein vakker sommardag i det idylliske øyriket Bømlo på Vestlandet er Max på veg til sommarjobb. I all hemmelighet for mor si har han fått jobb i dei nyopna gullgruvene, der den eksentriske amerikanske gullgravaren Savini er sikker på å bli både rik og berømt. Nede i dei mørke gruvegongane skjer det noko, og Savini kjem ut med eit mystisk bitemerke på ryggen og eit rykande temperament.

Max har sitt å slite med, både skuldkjensla for faren sin tragiske klatredød, og ikkje minst: korleis skal han skal vinne draumejenta Sofie? Akkurat når alt ser ut til å gå bra, blir øya overstrømd med zombiar! Og Max har meir enn nok strev med å halde seg i live, og å finne igjen Sofie som sjølvsagt befinn seg milevis unna. 

Røssland har på fiffig vis fortalt deler av historia gjennom mystiske avhøyr, der ein hemmelighetsfull agent grillar folk som har meir eller mindre tilknytning til hovudpersonen Max, og gradvis blir vi klar over ein farleg konspirasjon bak det heile - eller ikkje? Dette er noko av det vi skal gruble over.

Boka er både heseblesande spannende og herleg leikande. Den nye GRUSOM-serien til Egmont har gitt forfattaren sjansen til å boltre seg i både vald, satirisk humor og kanskje litt meir karikerte karakterar enn han vanlegvis ville gjort. Dette er hemningslaust kommersielt og blodig underhaldande i skjærgarden - Braindead møter Vi på Saltkråkan, med eit snev av World War Z. Røssland lover fleire bøker i denne serien av frittståande bøker, om dette skulle vise seg å bli populært.

Røssland kan sin horror, og her er det referansar til både klassiske zombiefilmar av George Romero og nyare boksuksessar som The Zombie Survival Guide av Max Brooks. Sanneleg dukkar det opp ein del veldig lokale parodiar òg, men dette ville ikkje forfattaren utbrodere vidare.

Boka er skriven på sidemål, altså eit konservativt og fintflytande bokmål. Vi som kjenner dialektane på Vestlandet får berre innbille oss at dei snakkar flytande bømladialekt i denne boka, så går heile sidemålsproblematikken fort over. Her flyt både blod og kroppsdeler, mens vi heier på helten Max, og kjærasten Sofie. Men kan menneska reddast frå denne apokalypsen?

Bokmelding: "Svarte-Mathilda III" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Endeleg er turen komen til avslutninga i serien. "Svarte-Mathilda III" frå 2013.

Etter to skremmande bøker i serien, har Røssland verkeleg fått boltra seg i avslutninga. Tråden blir direkte tatt opp frå bok nummer 2, og hovudpersonen Elisabeth har hamna i Venezia saman med venninna Gry. Og no er det dei som jaktar på Svarte-Mathilda. Eller er det framleis dei som blir jakta på?

Også denne gongen er det ei parallellhistorie frå gamle dagar, og denne gongen er vi på 1500-talet, også i Venezia, hos brørne Dario og Giovanni del Gallo, som arbeidde som spegelmakarar. Venezia var i ein særs turbulent periode, og det blei ikkje betre av at ein barnemordar luska langs kanalane. Denne historia frå 1500-talet verkar gjennomarbeidd med eit truverdig tidsbilete, og levande karakterar som tilfører sagaen om Svarte-Mathilda tyngde og orginalitet. Sjølvsagt vil enkelte lesarar bli skuffa når mykje blir avslørt, det vil aldri passe inn i korleis ein såg for seg avslutninga. Det er noko av det negative med denne sjangeren. Men noko av det positive er at slike sagaer eigentleg aldri sluttar, sjølv om forfattaren har sett punktum, så lev (eller døyr) karakterane vidare.

Elisabeth får sitt oppgjer med Svarte-Mathilda, sjølv om prisen ho har betalt gjennom desse tre bøkene er enormt høg. Denne tredje boka er lengre, mørkare og skumlare enn dei to første. Noko av mystikken blir avslørt, men ny mystikk blir tilført. 

Bokmelding av "Svarte-Mathilda II" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Turen er komen til grøssaren "Svarte-Mathilda II" frå 2011.

Det er ikkje lett å skrive oppfylgjarar til bøker som har gjort suksess, men Tor Arve Røssland følte han måtte gjere ferdig historia om Svarte-Mathilda. Han har uttalt at han gjorde litt slik som George Lucas gjorde med Star Wars-filmane, han fann på heile historia, og så laga han den midtarste delen først. Det er altså midtpartiet vi kunne lese i den første boka.

I denne andre boka begynner det brutalt og brått, der ein av hovudpersonane frå bok nummer 1 døyr heilt plutseleg. Elisabeth, som no er blitt femten, får ikkje vite dette før eit godt stykke ut i boka. Ho er på språkreise til Italia saman med venninna si Gry. Dei bur i eit stort herskapshus utanfor Verona, eit hus som har sine eigne overnaturleger utfordringar.

Samstundes blir vi kjent med Sivert, ein liten gut frå ein røvarfamilie som kjem over den heimsøkte spegelen vi fekk vite så altfor lite om i bok nummer 1. Han blir gradvis forheksa av Svarte-Mathilda som gøymer seg i spegelen, og lesaren får nokre hint om kva vondskap som gøymer seg der inne. Nok ein gong er vi tilbake til Hardanger og 1800-talet.

Svarte-Mathilda II sluttar eigentleg ikkje, den er ei mellombok, og nok ein gong kjem det ei Star Wars samanlikning. Den er litt som Star Wars - Episode V - The Empire Strikes back. Ei ventebok, ei mellombok, der mange av bitane blir lagt på bordet, men dei blir ikkje pusla saman. Litt utilfredsstillande, kanskje, men det byggjer seg jo opp til den suverene Return of the Jedi, den beste filmen i serien.

Svarte-Mathilda II har det same enkle nynorske språket, med god flyt og driv. Redselsfullt er det, men noko av sjokkeffekten frå første boka er ikkje der. Men det er likevel nok av mystikk og skrømt til å skremme mangt eit barn.

Bokmelding: "Gamer" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Her kan du lese bokmelding av "Gamer" frå 2011.

I Røsslands første bok på bokmål går det hardt for seg. Ein ungdomsgjeng blir hekta på det nye (oppdikta) spelet War of Faluza, og etterkvart som dei stig i gradene, stig og spenninga i boka. Nokon følger etter hovudpersonen og nokon hackar seg inn på pc-ane deira. Då ein av dei blir brutalt banka opp, går mistanken mot ein i veneflokken, spørsmålet er berre kven?  

Handlinga veksler mellom den verkelege verda og dei problema som dukker opp der, og den virtuelle verda. Mykje av dialogen i veneflokken går føre seg mens dei speler. Vi lærer korleis dei fungerer som gruppe, og vi får mistanke om kven av dei som ikkje kan stolast på. Dei speler og saman med ein ukjent person, den mystiske og framande Will. Kva og kven er han? 

Språket er lettlest og økonomisk. Korte setningar, enkle ord. Men heile tida spennande og truverdig. Det er tydeleg at forfattaren sjølv har svetta framfor ein dataskjerm både ti og tolv timar i strekk. Den virtuelle verda er dønn truverdig, og kjensla han beskriv etter å ha spelt natta gjennom er det nok mange som kan kjenne seg igjen i, inkludert denne anmeldaren.

Eg har inntrykk av at det er berre dei som kjenner til spelverda som hundre prosent har forstått denne boka. Enkelte anmeldarar har fått det for seg at dette er ei bok som går til åtak på spelindustrien, dette er i beste fall ei misforståing. I verste fall så har dei bestemt seg for kva tematikken er før dei har lese boka. Om denne boka i det heile tatt har nokon moral så må det vere at ingen er den dei utgjer seg for, verken i den virtuelle eller den verkelege verda. At dette går føre seg i eit ungdomsmiljø som speler mykje, er berre bakgrunnen til historia. Spenninga ligg i gnissinga mellom karakterane.

Røssland har nok fått nokre skuleleie og lesetrøytte ungdommar til å lese med denne boka. Om desse ungdommane blir bokormar etterpå, gjenstår å sjå. 

Bokmelding: "Svarte-Mathilda" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Endeleg er turen komen til grøssaren "Svarte-Mathilda" frå 2010.

Kven har vel ikkje høyrt om Bloody Mary? Ei spøkelsesjente som gøymer seg i spegelen din, og kjem ut og drep deg om du seier namnet hennar fem gonger, eller var det sju? Eller hundre? Her har du litt av problemet med "urban legends," eller vandrehistorier som vi seier her til lands, du kan ikkje heilt stole på dei. Likevel har forfattar Tor Arve Røssland tatt på seg oppgåva å fortelje om Bloody Mary si vonde norske syster, Svarte-Mathilda. Opphavet hennar er nokså diffust, men forfattaren er likevel observert rundt omkring på norske barneskular der han presenterer sin versjon som den absolutt sanning.

Men kva handlar så denne boka om? Først og fremst om fjorten år gamle Elisabeth, ei jente vi umiddelbart får sympati for. Ho har mista storebror sin i ein brann, foreldra skal skilja seg og saman med mor si skal ho flytte til ein liten stad utanfor Bergen. Kven ville vel ikkje sympatisert med henne? Allereie første dagen kjenner ho eit intenst ubehag i leilegheita, det luktar rart, ho høyrer lydar og det er frykteleg kaldt der inne, same kor mykje dei fyrer i omnen.

Samstundes blir vi også kjent med ei gruppe menneske på slutten av 1800-talet, langt inni Hardangerfjorden. Eit realistisk tidsbilete blir presentert, og oppi dette ei grufull historie om menneskeofring og okkulte ritual. Som alt saman krinsar rundt ei lita jente som heiter Mathilda, og ein gamal spegel som stammar frå Italia. 

Same spegelen heng på badet hos Elisabeth, og ved hjelp av klassekameraten Philip og bibliotekaren Viggo kjem ho over vandrehistoria om Svarte-Mathilda. Philip skal absolutt vere med henne heim og teste det ut framfor spegelen, noko Elisabeth motvillig går med på. Dei seier namnet hennar sju gonger, og det går slik det må gå. Vondskapen er ute.

Svarte-Mathilda har mange referansar til anna populærkultur. Eit kapittel er rett og slett stolen frå episoden "Members only" frå The Sopranos, og replikkar både frå Star Trek og kultfilmen Candyman er dårleg kamuflert i teksten. Men dette er det jo berre nerdar, og dei med direkte kontakt med forfattaren som oppdagar. 

Boka har eit lettfatteleg nynorsk, som sjølv den mest innbarka riksmålsbrukar ikkje vil ha noko problem med å lese. Nynorsken er faktisk med på å gjere det heile meir ekkelt, for denne boka er rett og slett forferdeleg skummel. Den kryp under huda på deg, og gjer heile leseopplevinga særs ubehageleg. Forfattaren sjølv har tilstått at han fekk frysningar av si eiga bok då han skreiv den. Anten hugsar han dårleg kva han har skrive, eller kanskje han berre er veldig lettskremt.

Uansett dette er ei bok som er vanskeleg å leggje frå seg, og ein byrjar å lengte etter ein oppfylgjar så snart ein er ferdig.

Bokmelding: "På rømmen i New York" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Denne gongen boka "På rømmen i New York" frå 2008.

Lettlest og morosam

"Kan du ikkje skrive ei litt tøysete og lettlest bok?" sa forlaget til Tor Arve Røssland ein dag i 2008. Det gjorde han, og boka "På rømmen i New York" blei til. Den handlar om syskena Aida og Figaro som er på ferie i New York. Eller "ferie" er vel feil ord. Foreldra deira er berømte operasongarar og har ikkje tid til å vere saman med dei. Barnepassaren Betty er meir oppteken av å sove framfor fjernsynet, og dei to ungane kjeder seg. Men Aida gir Figaro nok å henge fingrane i. Ho stikk av og rømmer gjennom heile byen.

Frå den eine turistattraksjonen til den andre raser ho avgarde, og Figaro klarer ikkje å ta henne igjen før ho kjem til fornøyelsesparken på Coney Island. 

Dette er først og fremst ei bok for 6-8 åringar som skal lese sjølv. Setningane er korte, orda er enkle, oppbygginga på sidene er open og luftig. Ei fin bok, men historien er jo litt i tynnaste laget. Det føles av og til som Røssland har meir å seie, men han får det ikkje til med eit så begrensa språk. Vonde tunger kunne til og med seie at denne boka skreiv han berre for pengane, eller slik at han kunne skrive av ein New York-tur på skatten. Men dette er heilt ubekrefta opplysningar.

Boka har uansett fått sin renessanse, Røssland har slått seg saman med Trio Vest, tre klassiske musikarar som har sett saman eit variert program. Røssland formidlar sjølvsagt boka strålande, med nokre små omskrivingar, og Trio Vest speler alt frå Frank Sinatra til Mozart. Denne framsyninga er det mange barn som har fått glede av å bli utsett for. Synd at boka er makulert frå forlaget, men mot min betre vilje har eg gått med på å skrive at Røssland har boka sjølv, i store mengder, om nokon vil bestille.

Illustrasjonane er det tusenkunstnar Henning Lystad som står for, ein ekstra prikk på terningen for han.

Bokmelding: "Anti-Pode" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." No til den siste boka om Pode. "Anti-Pode" frå 2006.

Sparer det beste til slutt

Etter eit avbrot der Tor Arve Røssland måtte skrive om ei innbilt ungdomstid i "Plutselig skjøna eg alle songane" er han tilbake til universet rundt seksåringen Pode. (Som for øvrig aldri blir eldre...) Denne gongen er det julefeiring, og Pode og familien skal feire jul på ei staseleg hytte på fjellet. Heile familien er forventa, det same med bestekompisen Anton.

Men allereie første kvelden går det gale. Pode hamnar i ein frykteleg krangel med storebroren Pyton, og blir sendt tidleg til sengs i det vesle uthuset. Om morgonen vaknar han langt ute på vidda. Med berre pysj vandrar han rundt i snøen. Han kjem seg fram til hytta og kikkar inn vindauget, der ser han ein gut som er heilt lik han sjølv, men som oppfører seg frykteleg snilt! Veslesyster Petra kallar han ein Anti-Pode, sidan han oppfører seg heilt motsett av det han gjorde kvelden før.

Pode får panikk, og konfronterer Anti-Pode, berre for å finne ut at dei kan ikkje vere i same rommet viss det er vaksne til stades - då forsvinn dei i lause lufta, begge to! Ein av dei må bort! Det kan berre vere éin! 

Boka er minst like morosam som dei tre første, men Røssland viser denne gongen også talent som spenningsforfattar. Han leikar seg med referansar frå den klassiske skrekklitteraturen, kanskje spesielt Dr Jekyll and Mr Hyde av Robert L. Stevenson, og interessa for speglar som littererært element blir introdusert. Pode er både slem og snill på same tida, og utforskar verkeleg det vonde i seg sjølv i denne boka. Og vi som les sit og lurer på kven som er kven ... kanskje ikkje denne anmeldaren, men i alle fall alle dei andre!

Øyvind Torseter har sjølvsagt illustrert, og Røssland har avslutta serien om Pode på ein verdig, morosam og spennande måte. Den beste i serien!

Bokmelding: "Plutselig skjøna eg alle songane" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." No til romanen "Plutselig skjøna eg alle songane" frå 2004.

Tung tittel på lett bok

Plutselig var ikkje Røssland berre barnebokforfattar lenger. Med romanen "Plutselig skjøna eg alle songane" skriv han for ei heilt anna målgruppe. Boka er ei sår skildring av ein ung gut sine innarste tankar og hans ekstreme frykt for døden. Og korleis han gjennom terapi, medisinering og ein uvanleg variert musikksmak lærer seg å setje pris på livet.

Handlinga kan ved første augekast verke lettfordøyeleg. Hovudpersonen har fått seg sommarjobb, der han klypper plenar utanfor ein stor fabrikk. Ironisk sidan han lid av pollenallergi. Men med gassmaske og godt mot kjører han rundt på sin vesle traktor og klypper plen etter plen. Heile tida tenkjer han på Hanne, jenta som rett før sommarferien sa "I`m gonna miss you this summer" til han. På engelsk! Korleis skal han kunne klare å tenkje klart med dette i hovudet heile tida. 

Boka vekslar mellom notid og minner frå barndomen, der han utvikla den lammande dødsfrykta han slit med også i notida. Minner om ein avdød bror han aldri fekk møte, barndomsforelskingar, sauer og fisketurar kjem innimellom alle forsøka han har i notida på å kome i kontakt med Hanne på så naturleg vis som mogleg.

Boka blei utgitt som ungdomsbok, men Røssland kjenner seg ikkje heilt igjen i dette. "Boka er skriven for slike som meg," seier han. "Vaksne folk som ikkje likar tanken på at ungdomstida er over." Hovudpersonen i boka er 17 år, men tematikken er ofte tung, og musikkreferansane mildt sagt spesielle, med bandet Rush som hovudinspirator. Dette kan nok vere med på å gjere boka særs vanskeleg for dagens ungdom å trengje inn i.

Røssland kan vidare fortelje at boka ikke er så sjølvbiografisk som mange har trudd. Rett nok arbeidde han som plenklyppar på Sør-Norge Aluminium då han var seksten, han elskar Rush, og han har pollenallergi, men bror hans heiter ikkje Knut-Ivar, og han var aldri forelska i ei som heitte Hanne. Førsteutkastet var faktisk berre ein serie festar, forelskingar og fisketurar, men dette var ikkje godt nok for forlagsredaktøren. "Det står liksom ikkje noko på spel for hovudpersonen," fekk forfattaren høyre. "Nei, vel!" tenkte han. "Eg skal sanneleg gje deg noko som står på spel!" Dermed skreiv han inn både angst, medisinering og vonde barndomsminne, så truverdig at boka har blitt sitert på nettstader som driv med psykiatri.

Boka er ikkje berre trist, det er mykje humor i det tragiske, og musikkreferansane er absolutt verdt å sjekke ut.

Bokmelding: "Pode får snue" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Denne gongen er det "Pode får snue" frå 2002, sin tur.

Den vanskelege tredjeboka

Det skulle ta to år før Røssland klarte å fylgje opp sukesessen etter dei to første Podebøkene. Ikkje før i 2002 kom den sårt etterlengta tredjeboka. Forfattaren prøvde seg visstnok som dramatikar i mellomtida, og skreiv teater om dei underjordiske, med ei lesbisk hulder i hovudrolla. Men nok om det. Pode er tilbake, og denne gongen får han snue.

Ved første augekast kan boka verke som ei pedagogisk forteljing om hygieniske førehandsreglar ved forkjøling, men det tar ikkje lang tid før Røssland forsvinn heilt utpå viddene igjen - heldigvis. Nok ein gong blei han inspirert av noko han høyrte då han var liten, og sleit med allergiar og snue. "Når du nys, kjem det ein gjest," blei han fortalt. Tenk om det var sant, tenkte den vaksne Røssland og byrja skrive på den tredje boka om kultfiguren Pode.

Pode får snue, skikkeleg snue i denne boka! Han nys og nys, og på uforklarleg vis dukkar det opp besøkande på garden. Først er det sjølvsagt den utvida familien som stikk innom, men etterkvart dukkar det opp både orienteringsløparar, bønder og sjølvsagt japanske turistbussar, og ingen veit heilt kvifor dei kjem, men dei må berre innom på besøk.

Pode får etterkvart mistanke om at nokon heilt bevisst prøver å få han til å nyse, og den skumle indianaren Sitjande Okse blir hans viktigaste mistenkte. Den hysteriske turistsjefen dukkar også opp i ei etterlengta gjesterolle, og tilfører mykje humor.

"Pode får snue" er ei heseblesande bok, full av absurd humor, men òg nokre skikkeleg farlege situasjonar. Røssland fortel at "endeleg kunne eg bruke den snottete barndomen min til noko nyttig." Som sagt så lid han sjølv av pollenallergi, og styrer stort sett unna høgt gras.

Øyvind Torseter har ikkje same problema, og klarte å illustrere boka utan å klø for mykje på augene.

Bokmelding: "Pode mister fotfestet" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Turen er komen til "Pode mister fotfestet" frå 2000.

I denne andre boka om Pode skjer det nok ein gong mystiske ting med seksåringen.

Pode er i ferd med å miste mjølketennene, og for kvar tann han mister skjer det noko rart med kroppen hans. Armar og bein vil ikkje lystre lenger, og då han har mister alle dei fire framtennene blir han fullstendig vektlaus, og svever omkring oppi taket. Alt dette hender sjølvsagt første veka på skulen.

Hus og bilar klarer ikkje å halde han nede, han svever til slutt opp i skyene og møter alle dei andre ungane som har vore så uheldige å miste alle dei fire framtennene samstundes. Her må han kjempe mot ein skummel kannibal, og finne ut korleis i all verda han skal kome seg heim igjen.

Om du synest den første boka leika seg for mykje med naturlovene, så gjer "Pode mister fotfestet" det endå meir. Premisset er like håplaust usannsynleg som i første boka, men vi har likevel ikkje noko problem med å godta denne skrøna Røssland fortel oss. Den første boka blei omsett til tysk med tittelen "Paul und die Kraft der Spaghetti" men denne andreboka blei for hard kost for det tyske forlaget, dei meinte rett og slett at den var blasfemisk. "I himmelen er det berre Gud som finst, ikkje kannibalar," var argumentet deira, fortel Røssland. Sjølv synest han det er greit å bli forboden i Tyskland pga blasfemi. Det er faktisk litt stas.

Denne anmeldaren opplever ikkje boka som blasfemisk, den er full av komiske situasjonar, og etterkvart blir det også veldig spennande. Dialogen er humoristisk og karakterane akkurat passeleg overdrivne. Forfattaren kan fortelje at han fekk idéen til boka då han las Douglas Adams sin trilogi (i fem deler) "A Hitchhiker`s Guide to the Galaxy," der hovudpersonen flyg over byen i ein draum. Dette må sjølvsagt hende med Pode, tenkte Røssland, berre ikkje ein draum, men i verkelegheita.

Akkurat som i første boka er språket leikent og lett, med masse krydder for ein vaksen lesar. Øyvind Torseter står nok ein gong for dei fantastiske illustrasjonane.

Pode og familien virkar meir gjennomarbeidde no som vi har fått lese litt meir om dei, og oppfylgjaren er minst like god som orginalen. Kanskje betre, kanskje som Gudfaren II?

Bokmelding: "Pode" av Tor Arve Røssland

Verken aviser eller media generelt tar seg bryet med å anmelde barne- og ungdomsbøker, derfor blir forfattarane nøydd til å vurdere seg sjølv. Sidan det er ubehageleg å dømme kollegaene sine bøker, har eg starta serien: "Forfattar trillar terning på seg sjølv." Først ut er boka "Pode" frå 1999.

Tor Arve Røssland si første bok leikar med naturlovene, i ei herleg blanding av humor, mat og spenning.

Pode er ein seks år gamal gut som bur saman med mor og far, og syskena Petra og Pyton. Petra er ekstremt veslevaksen og har lese fleire bøker enn dei fleste vaksne, og Pyton er ein ufyseleg tolvåring. Mor er mest opptatt med å synge, og far elskar å eksperimentere på kjøkkenet. Ein dag då Pode er ute og leikar med bestevenen Anton dukkar det opp ein rar gul mann. Han går rett opp til huset til Pode og fortel far at heile familien må ete opp middagen sin for at det skal bli fint vêr dagen etterpå. Dei er alle sjølvsagt litt skeptiske til dette, men då den gule mannen går rake vegen til media, og journalistar dukkar opp på døra, byrjar Pode å bli litt uroleg. Far serverer kalkun i kakao, og dagen etter vaknar dei opp til nysnø. Midt på sommaren!

Uvêr og ekstrem tørke kjem annankvar dag, og forviklingane står i kø for vesle Pode. Det blir ikkje betre når både bonden og turistsjefen prøver å påverke han i kvar sin retning. Eit skikkeleg moralsk dilemma, med andre ord.

Premisset er sprøtt, og sjølvsagt heilt usannsynleg, men forfattaren klarer å få dette til å virke sant likevel. Han har sjølv sagt at dette er basert på noko han blei fortalt som barn, og at det kanskje er grunnen til at han er så glad i mat, den dag i dag. Matrettane som blir servert i boka høyrest kanskje uappetittelege ut, men også her kan forfattaren opplyse at kalkun i kakao faktisk er ein rett ein barndomsven blei servert av sin far.

Pode er ei velskriven debutbok, Røssland leikar seg med vaksenreferansar som krydrar leseopplevinga for ein eventuelt høgtlesande myndig person. Karakterane er overdrivne, som t.d den herlege tante Tine, som forfattaren har fortalt er basert på ein ekte person i hans familie. Men også dei nære slekningane som foreldre og besteforeldre er akkurat passeleg overdrivne, slik at vi trur på dei, og ler av dei, utan at det blir dratt for langt.

Språkmessig ligg Røssland på eit lettfatteleg og lettlest nynorsk, utan å falle for freistinga å bikke heilt over mot dei sidemålsnære klammeformene. Målgruppa er frå seks år og oppover, og illustrasjonane til Øyvind Torseter, som han faktisk vann Kulturdepartementets illustrasjonspris for, er heilt suverene! Ei bok du kjem til å lese om igjen og om igjen.