Den skumle vinden frå ytste høgre

Dei to siste bøkene mine Dronen og Den tolvte spelaren er tilsynelatande veldig ulike bøker. Dronen handlar om fjorten år gamle Thomas som blir dregen inn i eit nynazistisk miljø på Vestlandet. Den tolvte spelaren handlar om adopterte Kevin som opplever å bli utsett for rasistisk mobbing. Det einaste bøkene har til felles er at dei begge er støtta av Leser søker bok, som hjelper til å gjere bøker meir tilgjengeleg for lesesvake grupper i samfunnet.

Men begge bøkene hadde utspring frå eit spørsmål eg fekk frå Det Norske Samlaget. Om eg kunne tenkje meg å skrive ein lettlest nynorsk grøssar for ungdom? Ja, det kunne eg, sa eg. Og begynte å gruble. Først grubla eg fram ideen til Dronen, og merka at dette ikkje var nokon grøssar. Eg skreiv om til bokmål og etter ei stund kom boka på Mangschou forlag i serien Skumring, der eg har skrive to bøker før.

Dronen var til tider ubehageleg å skrive, sidan hovudpersonen går lenger og lenger inn i ein nasjonalistisk mentalitet som eg verkeleg avskyr. Då eg skulle skrive dialogar mellom Thomas og dei nynazistiske kompisane hans, gjekk eg inn på blant anna Sylvi Listhaug si Facebook-side, men eg rekna ikkje med å finne noko. Gjett om eg tok feil! Eg måtte faktisk tone ned nokre av sitata eg lånte derifrå, slik at nazistane eg skulle skrive om blei meir truverdige, og eg ville jo at nazistane mine skulle vere sympatiske. I alle fall til boka tok ei brå vending. Men på Facebook såg eg eit hat og ei bevisst spreiing av løgner både om konkurrende parti og ikkje minst innvandrarar og muslimar eg ikkje hadde sett maken til. Og eg snakker ikkje om kommentarfeltet.

Eg måtte inn på verkelege nynazistiske nettsider for å få ned kvilepulsen. Verkelege nynazistar er i det minste opne om kven dei er, og dei skjuler ikkje jødehatet, konspirasjonsteoriane og muslimhetsen. Dei marsjerer i gatene og vi veit stort sett kvar vi har dei. Men Frp og Listhaug er mykje meir utspekulerte. Dei hater nok ikkje jødar i Frp. Men dei framstiller seg sjølv som det einaste partiet som ynskjer å bekjempe terrorisme, og terroristar framstiller dei utelukkande som muslimske. Men faktum er at den einaste terroristen som har angripe Noreg var etnisk norsk, og han trådde faktisk sine nazistøvlettar som medlem av Frp, utan at dette nødvendigvis var orsaka til terroren.

Men neida, Carl Ivar, Siv og Sylvi har ikkje noko med dette å gjere. Årevis med hatretorikk har ingen fylgjer. Likar du ikkje det vi seier, så er det utelukkande din feil. Men ein gong nokon kritiserer hatretorikken deira, så inntar dei offerrolla og finn fram eit bilete der Listhaug ser skikkeleg trist ut. Og ekkokammeret på internett støtter og hyller den modige dama. Det må jo vere lov å setje ting på spissen? seier dei. Slik at folk flest ikkje tenkjer på at dei rike blir rikare med den mørkeblå politikken. At kulturlivet blir gradvis rasert legg heller ingen merke til. Eller at mange mannlege Frp-arar har det med å krafse på ungjenter i fylla. Muslimane må bekjempast slik at vi ikkje får sharia her i landet, slik som i Sverige! Med denne forkvakla Frp-logikken i bakhovudet skreiv eg historia om Thomas som blir nynazist, og som likar det. Men eg måtte som sagt roe det heile litt ned, elles hadde ingen trudd på historien eg ville fortelje.

Å skrive Den tolvte spelaren har eg innsett må ha vore ei ubevisst terapeutisk handling, for å gjere godt igjen det fæle eg skreiv om i Dronen. Kevin er adoptert frå Columbia og har opplevd mykje rasisme. Handlinga er lagt til 1985, året då eg sjølv vart fjorten og boka har ein klår antirasistisk tematikk. Den rasistiske bølla, Ronny, kunne like gjerne ha vore "helten" i Dronen, har eg tenkt. Det handlar om synsvinkel, og i Den tolvte spelaren er det ein god og sympatisk forteljar som hovudperson. Mens i Dronen er det ein gradvis usympatisk forteljar, til og med upåliteleg. Du kan eigentleg ikkje stole på han at han vil deg vel. Litt sånn eg oppfatter mange Frp-arar i rikspolitikken. 

Bokmelding: "Den tolvte spelaren" av Tor Arve Røssland

Røssland anmelder si eiga bok Den tolvte spelaren. Boka er ein del av Det norske samlaget si nye satsing for ungdom, serien "Grøss og gru". Parallelt kjem Lars Mæhle ut med boka Død eller levande.

Boka byrjar med eit tilbakeblikk, der den vaksne Kevin Borgen tenkjer tilbake på noko som hende i oppveksten, og korleis han møtte kompisen Kåre. Kåre er død, og minnene strøymer tilbake for Kevin. Tretti år tidlegare møttest dei to gutane då dei var fjorten år og Kevin byrja på fotballaget til Kåre. Kevin er adoptert og har ein litt mørkare hudfarge enn dei andre i bygda Våg. Og rasismen lar ikkje vente på seg. Skulebølla Ronny er raskt ute med fæle personangrep, med Kevin er vane med dette. Han har budd over heile landet, sidan faren arbeider i militæret. Og Kevin er flink til å bite det i seg. Men han byrjar raskt å hate Ronny.

Bygda Våg har ein hemmelegheit. Kevin overhøyrer Ronny som instruerer nokre andre gutar, inkludert Kåre, om å halde kjeften om noko. Kva dette er, klarer ikkje Kevin å skvise ut av Kåre. Men det er heilt klart noko frykteleg dei held skjult.

Ein dag i garderoben ser Kevin ein svart gut som skremmer livet av han. Han dukka opp ut av ingenting. Og sidan Kevin var sistemann i dusjen, var det ingen andre som såg den mystiske guten. Guten viser seg igjen, og på trøya har han nummer 12.

Det er ikkje poeng å røpe noko meir av handlinga her. Det går fort for seg. Og blir ei heseblesande bok om rasisme, ei mystisk forsvinning, hagler og kjøtkrokar. Men som ofte i Røssland sine grøssarar så er det ein vri mot slutten som du kanskje ikkje forventar.

Boka er saftig både i språk og innhald. Ord og uttrykk om var vanlege i 1985 blir brukt av både helt og skurk, og enkelte av dagens lesarar kjem til å reagere på dette. Det er ingen tvil om at dagens oppvoksande lesararar er mykje meir lettkrenka når det gjeld ordbruk. Men dette er med på å skape ein realiseem og eit truverde i dialogen mellom gutane.

Sjangermessig er dette ein skikkeleg 80-talsgrøssar, og handlinga går føre seg i 1985, då Røssland sjølv var fjorten år. Det er ikkje plagsomt mange tidsreferansar her, men nok til at stemninga sit. Ingen har mobiltelefon eller Facebook, og filmane må gutane leige på video. Og det er skrekkfilmar dei ser. Nok ein gong dukkar den mystiske tittelen Cleaver opp, som den også gjorde i boka Svarte-Mathilda. Røssland røper at dette er tittelen på ein fiktiv film som dei lager i TV-serien The Sopranos.  Slike referansar er det mange av i Den tolvte spelaren. Rammeforteljinga har Røssland lånt frå barndomshelten sin, Stephen King, og til og med ein obskur referanse til Grand Theft Auto-spela kan du finne om du er god.

Først og framst er dette ein grøssar, der spenninga ligg tjukt utanpå. Men samstundes nyttar forfattaren sjansen til å ta opp eit frykteleg tema. Rasismen i Noreg som av og til kan ende fatalt, og korleis dette kan prege ei heil bygd og øydelegge liv. Ein forventar ikkje slike viktige tema til å dukke opp i rein sjangerlitteratur, og i alle fall ikkje i skrekklitteraturen. Men Røssland har fått det til. Igjen.

Bøker i arbeid (og litt om språk.)

Tenkte eg skulle skrive litt om kva eg held på med for tida. Det er ikkje alltid like lett å fortelje om bøker som er i arbeid, eg er kanskje litt overtruisk på dette punktet? Eg trur ikkje heilt på boka før den kjem frå trykkeriet. Men likevel vel eg å fortelje om dei tre prosjekta eg held på med no. Nokre fortel eg litt meir om enn andre.

1. Eg held på med ei lettlest bok i Skumringserien til Mangschou forlag, same serien som "Gamer" kom ut på i 2011. Denne nye boka heiter "Snatch" og handlar om to attenåringar som kidnappar ei tolv år gamal jente, for å presse foreldra for pengar. Det heile går gale, og dei angrar. Dette er ei dramatisk bok, som stiller nokre moralske og etiske spørsmål. I skrivande stund er eg litt usikker på korleis den skal slutte, eg har for mange alternative stluttar! Eit luksusproblem!

2. Zombiegrøssar for ungdom. Førebels har eg ikkje bestemt meg for tittel. Forlag og konsept vel eg å halde for meg sjølv, men eg har alltid hatt lyst til å skrive ei zombiebok. Zombiar er enkle og geniale skapningar, og fenomenet har alltid fascinert meg, spesielt filmzombiar. Boka handlar om ein seksten år gammal gut som får kvardagen snudd på hovudet då zombiar invaderer heimkommunen. Myndighetene gjer det dei kan for å begrense skadane, men dei er like opptatt av å forhindre at informasjon kjem ut. Samstundes er dette ei kjærleikshistorie. Inspirert av filmar som "Shaun of the Dead", bøker som "World War Z" av Max Brooks, og sjølvsagt den brilliante tv-serien "The Walking Dead." (Ikkje av teikneserien med same namn, for den har eg ikkje lese.)

3. Postapokalyptisk roman for barn og unge. Førebels tittel her er "Soledad", som og er namnet på hovudpersonen. Ho er på tur til Utsira saman med far sin, dei skal bu i fyrmeisterbustaden på øya, far hennar er kunstmalar. Etter ei veke skjer det noko uforklarleg. Alle folka på øya forsvinn, inkludert far hennar. Telefonnettet sluttar å virke, internett er dødt, ingen fly eller båtar er å sjå. Soledad er berre fjorten år, og er ikkje erfaren nok til å leggje utpå i båt, for å kome seg til fastlandet, i alle fall ikkje med det første. Ho blir nøydd til å overleve på den vesle øya heilt aleine. Ho observerer ting inne på fastlandet som skremmer henne. Blir stadig overraska av ekstreme orkanar og torevêr. Heldigvis har ho straum ei stund, pga vindmøllene som er der ute. Men snart sluttar dei å virke, og maten er i ferd med å ta slutt. Er ho den einaste overlevande? Eller er det andre der inne på fastlandet? Klarer ho å kome seg inn dit? Er det noko betre der inne?

Denne boka har eg halde på med lenge, og av dei som eg held på med no, er nok dette den beste. Sjangeren postapokalyptisk dystopi er ein av mine favorittsjangrar. Eller dystre framtidsvisjonar som vi også kan kalle det. Tanken på at den verda vi lever i no ein dag kan gå under er fascinerande og skremmande på same tida. Vi er så sikre på at det vi har skal vare evig, at vi ikkje tenkjer på framtida. Dette er ei bok som stiller mange spørsmål, om samfunnet vi lever i, om korleis vi behandlar kvarandre og korleis vi behandlar miljøet rundt oss. Eg gler meg til denne boka skal ut til lesarane, håper den vil engasjere mange.

Alle desse bøkene eg held på med no er på bokmål, eller sidemål som eg kallar det. Det er ikkje nokon dramatikk i dette. Det er nok mest fordi eg har vakse opp med både nynorsk og bokmål som likeverdige språk. Det hatet som mange bokmålsfolk har mot nynorsk er ikkje gjensidig. Bokmål kan vere eit like fint og høgverdig språk som nynorsk, og for akkurat desse bøkene passa det best med bokmål. Samstundes er det jo eit ynskje om å nå eit større publikum, det skal eg ikkje leggje skjul på. Boka "Gamer" er den mest selde boka mi, og den var på bokmål. Bøkene i serien om "Svarte-Mathilda" har eg jobba utruleg mykje med, og ikkje minst turnert med i snart tre år, men mange gidd rett og slett ikkje å lese nynorsk. Bokhandlarar tar dei ikkje inn, og mange har fordommar og trur det er vanskeleg å lese nynorsk. Eg trur det er trass, og ikkje noko anna. 

Uansett har eg aldri sett på meg sjølv som ein korsfarar for nynorsken. Nynorsken er ein del av meg og språket mitt, og eg kjem aldri til gje det heilt opp. Men dei neste bøkene mine kjem altså ut på bokmål.

Bokmål eller nynorsk? Ja, takk.

Den neste boka mi G A M E R blir utgitt på bokmål. Eg veit at ein del nynorskbrukarar vil fnyse av dette. No har han prostituert seg, tenkjer dei sikkert. Var ikkje nynorsk godt nok for han? Sjølvsagt er det godt nok, og vel så det. Men som absolutt alle andre nynorskbrukarar i dette landet så har eg eit forhold til bokmål og. Det er ikkje muleg å bu i dette landet utan å ha det. Som barn las eg Donald Duck, Astrid Lindgren og Asterix på bokmål, vi las bokmål på kino, vi høyrte det på fjernsyn og vi til og med leika på bokmål. 

Enkelte ting er lettare å uttrykke på bokmål, andre ting flyt betre på nynorsk. Eg har alltid forsøkt å skrive eit dialektnært nynorsk, og klarer ikkje heilt å bruke ord som "røynd" og "løyndom." Det er fine ord, men eg klarer ikkje å forholde meg til dei.

Kvifor absolutt gi ut bok på bokmål? Mange grunnar til det. Eg har alltid skrive bokmål og nynorsk parallelt. Som student skreiv eg oppgåver på begge målføre, som filmanmeldar har eg skrive utelukkande på bokmål og som forfattar kjem eg no med ei bok på bokmål. 

Som forfattar reiser eg ein del rundt på skular, og blir av og til litt lei av å vere korsfarar for nynorsken, for ein møter mykje fordommar og motbør, både frå lærarar og elevar. Dei likar veldig godt når eg les, men blir ofte skuffa når dei finn ut at bøkene er på nynorsk. Kan du ikke oversette den til bokmål? er vanleg å høyre. Jo, det kan eg, men eg vil ikkje. Då skriv eg heller ei ny bok.

G A M E R blir heilt sikkert ikkje den siste boka eg skriv på bokmål, men eg har ingen planar om å slutte med nynorsk heller. No ser eg fram til å grave meg ned i grøssargenren igjen, med Svarte-Mathilda II og III. På nynorsk.