2014 - oppsummert

På tide med ei lita oppsummering av året. Tilfeldighetane ville ha det til at eg i år har gitt ut heile tre bøker, endå meir tilfeldig at alle tre er på sidemål. Har desse bøkene satt nokre spor etter seg? Eit enkelt internettsøk avslører sanninga.

Den første boka eg gav ut kom tidleg på året, allereie i februar. Den var rett og slett eit bestillingsverk frå Egmont Kids, som skulle starte ein bokserie for ungdom med namnet GRUSOM. Eg hadde allereie ei halvferdig bok liggande som eg ikkje visste kva eg skulle gjere med, den var litt for ekstrem, tenkte eg. Men Egmont likte den, og redaktør Heidi Sævareid og eg sat i gong eit intensivt samarbeid for å få boka ferdig. Eg blei godt fornøgd med resultatet, sjølv om eg skulle ynskje den blei marknadsført tyngre.

Boka hadde namnet En smak av Zommer og fekk nokre få bokmeldingar på nett og i avis. Tulleruska`s World meinte boka var eit slags The Walking Dead i bokform. Den likte eg. Dagsavisen skreiv at boka hadde både tone og overskot i tema og språk, dei meinte det heile var ubetaleleg og at hovudpersonen Max utstrålte ein sindig bygde-kulhet då katastrofen ramma. Og Byavisa Drammen skreiv at boka var eit heidundrande og blodsprutande festmåltid marinert i hjernemasse. Mistenker at det er Stig Elvis Furset som står bak denne. Magasinet påstår rett og slett at eg meistrar sjangeren skrekk for ungdom. Sjølv omtalte eg boka som ei blanding av Vi på Saltkråkan og Braindead. Alle hadde sjølvsagt rett. Boka var festleg å skrive og eg ser tilbake på den med eit ironisk flir. Det var kjekt å utrydde heile Bømlo i ein zombie-apokalypse. Eg gjer det gjerne igjen.

Neste bok ut var eit langt meir ambisiøst prosjekt for min del. Den dystopiske ungdomsboka Soledad. Eg kontakta Aschehoug forlag fleire år før eg gav den ut, og spurte om dei var interessert. Det var dei, og prosessen med å redigere og omskrive boka byrja straks eg var ferdig med siste boka i serien om Svarte-Mathilda. Det var enormt spennande for meg å skrive Soledad, det var utforsking av ein sjanger eg alltid har vore fascinert over, eg hugsar framleis inntrykket som filmen The Day After gjorde i tenåra, om etterdønningane etter eit atom-angrep. Vi som vaks opp under avslutninga av den kalde krigen har mange slike godbitar i minnet. Fascinasjonen over å vere heilt åleine igjen på jorda var utgangspunktet for Soledad. Gjennom å høyre musikk frå tenåra og å spele Playstationspel som The Last of Us tok samfunnet og karakterane i Soledad form. Men det heile starta med eit besøk på den fascinerande og vêrharde rogalandsøya Utsira.

Sjølvsagt kunne Soledad hatt blitt meir synleg, og vore på toppen av alle salslister, men eg er blitt vane med å ikkje finne meg sjølv i bokhandlarane. Det er irriterande, men vanleg. Boka fekk uansett nokre fine omtaler. Og det var kanskje Ahmed Khaatab på barnebokkritikk.no som verkeleg skjøna boka: "Tor Arve Røssland er flink til å veksle rytmisk mellom rolige partier og mer intense situasjoner. Språket er troverdig, spesielt skinner Soledads mistenksomhet gjennom i språket på en måte som er tydelig, men uten å være full av klisjeer.

Samtidig er romanen tydelig i sin oppvurdering av det frie individet utenfor de nye småsamfunnene. Soledad sparker i flere retninger. I den finnes en markert kritikk av dagens passive miljøpolitikk, i tillegg tegner Røssland et dystert fremtidsbilde av menneskets evne til å skape siviliserte samfunn."

Tulleruska skreiv at boka var eit godt tilskot til dystopiane, og Anniken Thorsen på Deichmanske sin blogg sa at sterke, modige Soledad gjorde inntrykk på henne. Bergens Tidende hadde derimot ikkje gjort heimeleksa si og påstod at Soledad er første boka i ein trilogi, noko eg aldri har sagt, eg har faktisk understreka det motsette, at dette er ei enkeltståande bok og skal det skrivast oppfylgjar må det kome som ein folkekrav, og Kongen må be om det i nyttårstalen sin.

Bjørn Gabrielsen i Dagens Næringsliv hadde også fanga opp eit anna poeng som ingen andre hadde fått med seg. Korleis kvinner blir undertrykt i mitt tenkte framtidssamfunn, der sterke menn får herje fritt.

Soledad er eit angrep på ein passiv miljøpolitikk, og ja, den er pessimistisk når det gjeld menneske si evne til å skape siviliserte samfunn. Viss ikkje grep blir tatt vil både befolkningsvekst og miljøet til slutt vere vår undergang. Eller ikkje vår, men dei andre, sjølvsagt. Vi her i Noreg er for grådige og proteksjonistiske til at vi lar det skje med oss.

Det er faktisk på Uprisen.no at boka har fått mest merksemd, og det er utruleg artig å lese ungdommane sine eigne omtaler. Ungdom likar handling og action og dei hater dødtid i bøker. Derfor er det mange som meiner at boka starter litt treigt. Dei fleste kjem fort inn i handlinga, likevel, og dei synest den er ekstremt spennande. Nokre misliker den opne slutten, og at dei ikkje får forklaring på alt. Mens andre igjen har tatt poenget: "Jeg har hørt flere som sier at de etter å ha lest boka, har en del spørsmål de ikke har fått svar på, og at de ikke liker bokas åpne slutt. Personlig er jeg uenig i dette. Jeg føler dette gir leseren en mulighet til å tenke selv hvordan ting henger sammen, og hva som skjer etter siste side. Terningkast 6!"

Boka skal ikkje gi alle svar. Heile handlinga er sett frå Soledad sin synsvinkel, og denne synsvinkelen var viktig for meg. Dermed ville det vere heilt unaturleg at ho i den settinga ville finne svar på alt ho lurte på, utan at det hadde virka påklistra og overforklarande. Eg har alle svara oppi hovudet mitt, men dei deler eg ikkje med nokon, med mindre Kongen grip inn, sjølvsagt.

Boka stiller spørsmål, og lesaren skal finne svara sjølv. Og du finn svara i boka om du leiter, Soledad er inne på det undervegs, men ho kan sjølvsagt ikkje vere sikker på kva som står bak katastrofen som har ramma verda.

Siste boka eg gav ut var thrilleren Snatch, i serien Skumring på Mangschou forlag. Eit lite bergensbasert forlag som gir ut massevis av gode bøker for barn og ungdom. Dette var andre boka mi i denne serien, der den første var Gamer (2011). Snach handlar om to ungdommar som kidnappar ei rik jente i Bergen, for å krevje løysepengar for henne. Eg kan godt vere den første som seier det: Dette er ei umoralsk bok. Eg skal ikkje røpe slutten, men ei barnekidnapping er i utgangspunktet tvilsamt, det ser til og med eg. Men eg likar historier om forbrytarar og halvkriminelle. Det er kjekt å heie på dei som er på skuggesida av samfunnet.

Boka har fått litt merksemd på bokbloggar, men aviser og større nettstader skriv ikkje om lettleste ungdomsbøker. Bloggarane meinte den var actionfylt med sugande ekkel spenning, og med ein overraskande slutt. Også på Uprisen.no har den fått nokre omtaler. Nokre synest den fortel ei orginal historie, nokre synest den er for kort, mens enkelte meiner den er kjempespennande.

Det blir ikkje tre bøker til neste år. Kanskje berre éi. Men den blir til gjengjeld på nynorsk. Det kan eg love.

Å jobbe med fleire bøker samstundes

Dei siste åra har eg jobba med fleire bokprosjekt parallelt. Bøkene om Svarte-Mathilda, Gamer, Soledad, En smak av Zommer og boka som kjem til hausten; Snatch, vart alle skrivne på same tida. Sjølvsagt litt fram og tilbake, men eg klarer ikkje å konsentrere meg om berre éin tekst om gongen.

Eg hadde eigentleg bestemt for å berre skrive éi bok no i haust. Men slik blir det nok ikkje. Eg har sagt ja til å skrive ein lettlest fantasyserie for barn, ein skitskummel grøssar for ungdom og ei forferdeleg dyster ungdomsbok om nær framtid. Men ikkje ein einaste oppfølgar i sikte - berre nye, ferske historier som eg gler meg til å byrje med. Og denne veka har eg byrja i ein ende, nemlig skitskummel grøssar for ungdom. Tenkjer at eg skriv eit førstutkast og lar det ligge mens eg hopper over på fantasyen for dei minste.

Og heile tida ligg dei store romanane og ventar på å bli ferdigskrivne. 

Å halde skrivekurs

Eg likar dei nye media som Facebook, Twitter, Youtube og kanskje på sikt Google+. Har faktisk fått mange forfattaroppdrag som resultat av at eg er aktiv på desse sidene. No sist blei eg kontakta av ein lærar på Tonstad skule i Trondheim som ville ha skrivekurs for ni gutar i tiandeklasse. Læraren hadde lese boka mi GAMER for elevane og der fann dei noko som dei ikkje forventa å finne i ei bok. Noko som snakka direkte til dei, og som gjekk føre seg i eit miljø dei kjente igjen.

Ho fann meg gjennom Twitter og spurte meg eg ville kome til skulen og halde eit inspirerande skrivekurs for dei. Noko eg ikkje har gjort så veldig ofte, men som eg etter besøket har veldig lyst til å gjere mykje meir av. Eit par av elevane på skulen skreiv verkeleg gode tekstar. Alt frå humoristiske og satiriske til gjennomtenkte, politiske og filosofiske. Dei som ville las opp tekstane sjølv, og det varma eit sentimentalt forfattarhjarte frå Vestlandet då ein medelev spontant utbraut: "Veldig bra tekst!" om det ein annan hadde skrive. Dette var elevar som i utgangspunktet var lei av skulen og som mykje heller ville sitje heime og spele dataspel. Eg håper dei finn tida til å skrive litt innimellom. 

Forfattardraumen

Av og til møter ein elevar som er litt meir engasjert enn andre. I dag gjorde eg det. Ein gut i åttandeklasse på Lierbyen skole kom bort til meg etter timen var over og lurte på alt mellom himmel og jord. Korleis sender ein inn bøker? Går det an å leve av det? Jobber du i eit forlag? Kor lang tid tar det? Osv, osv.

Eg svarte så godt eg kunne, og håper eg klarte å inspirere han til vidare skriving. Håper han tar tipsa mine til seg og kan ha nytte av dei. Kanskje han les denne bloggen og blir endå meir inspirert? Kanskje han om nokre år er ein av mine kollegaer i forfattarmiljøet? Ein veit jo aldri.

Å møte slike entusiastiske elevar er inspirerande for ein forfattar på turné. Stå på vidare alle som likar å skrive!

Å dele ein tekst i to.

Det er skummelt å dele ein tekst i to. Spesielt når ein føler seg relativt trygg på at den fungerer som ein heilskap. Men ikkje godt nok. Etter mykje fram og tilbake i hovudet mitt har eg kome fram til at deling av Svarte-Mathilda II er det einaste rette. Men det er mykje arbeid.

Flytting av heile plotlinjer, endring av karakterar og det å etablere begge dei to delane som heilskapte bøker, og ikkje berre to lausrivne deler av same bok. Det er som å sende ungar på fest for første gong, ein klarer ikkje heilt å slappe av før dei er i hus igjen. 

Sånn er det med ein tekst og. Eg har rive Svarte-Mathilda II i fillebitar og flytta om lag halvparten over i Svarte-Mathilda III. No ligg dei ulike delane og flyt fritt utan nokon som helst tilsynelatande samanheng. Dei kan stikke av når som helst, drikke seg fulle og stupe i ei grøft. I beste fall kan eg håpe på å plukke opp bitane, klappe dei på kinnet og legga dei trygt på plass der eg hadde tenkt, og berre håpe at dei ikkje har mista noko viktig på vegen. 

Heldigvis har eg ein overordna plan langt bak i hovudet. Eit mål eg skal nå langt der framme. Vekke opp igjen den fragmenterte teksten og presist plassera elementa etter kvarandre, finjustera overgangar, legga til litt, trekka frå litt, og aldri gløyme det viktigaste: dette skal vere skummelt, spennande og engasjerande! Svarte-Mathilda I var den mest målgrupperetta og fokuserte boka eg har skrive, og dei to avsluttande bøkene i historia om det demoniske spøkelset skal fylgje i same sporet, berre i eit litt breiare spor. Først når begge bøkene er ferdigskrive kan eg slappe av.

Bokmål eller nynorsk? Ja, takk.

Den neste boka mi G A M E R blir utgitt på bokmål. Eg veit at ein del nynorskbrukarar vil fnyse av dette. No har han prostituert seg, tenkjer dei sikkert. Var ikkje nynorsk godt nok for han? Sjølvsagt er det godt nok, og vel så det. Men som absolutt alle andre nynorskbrukarar i dette landet så har eg eit forhold til bokmål og. Det er ikkje muleg å bu i dette landet utan å ha det. Som barn las eg Donald Duck, Astrid Lindgren og Asterix på bokmål, vi las bokmål på kino, vi høyrte det på fjernsyn og vi til og med leika på bokmål. 

Enkelte ting er lettare å uttrykke på bokmål, andre ting flyt betre på nynorsk. Eg har alltid forsøkt å skrive eit dialektnært nynorsk, og klarer ikkje heilt å bruke ord som "røynd" og "løyndom." Det er fine ord, men eg klarer ikkje å forholde meg til dei.

Kvifor absolutt gi ut bok på bokmål? Mange grunnar til det. Eg har alltid skrive bokmål og nynorsk parallelt. Som student skreiv eg oppgåver på begge målføre, som filmanmeldar har eg skrive utelukkande på bokmål og som forfattar kjem eg no med ei bok på bokmål. 

Som forfattar reiser eg ein del rundt på skular, og blir av og til litt lei av å vere korsfarar for nynorsken, for ein møter mykje fordommar og motbør, både frå lærarar og elevar. Dei likar veldig godt når eg les, men blir ofte skuffa når dei finn ut at bøkene er på nynorsk. Kan du ikke oversette den til bokmål? er vanleg å høyre. Jo, det kan eg, men eg vil ikkje. Då skriv eg heller ei ny bok.

G A M E R blir heilt sikkert ikkje den siste boka eg skriv på bokmål, men eg har ingen planar om å slutte med nynorsk heller. No ser eg fram til å grave meg ned i grøssargenren igjen, med Svarte-Mathilda II og III. På nynorsk.